अहिले अमेरिका र भारतबीचको खासै सम्बन्ध सुमधुर छैन । किनभने रुससँग हुन लागेको रक्षा सम्झौता रोक्न अमेरिकाले भारतलाई दबाव दिँदै आएको छ । यसका साथै इरानबाट तेलको आयात नगर्न पनि भारतलाई अमेरिकाले चेतावनी दिएको छ । हाल अमेरिकाले रुस र इरान दुवै देशमा आर्थिक नाकाबन्दी लगाएको छ ।

यतिमात्रै होइन, अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको नाम गलत उच्चारण गरेर मजाक उडाएको भन्दै भारतीय नेताहरु असन्तुष्ट छन् । यी सबै कारणहरुले गर्दा अमेरिका र भारतबीचको सम्बन्ध खासै सुमधुर बन्न नसकेको टिप्पणी हुँदै आएको छ । यस्तो अवस्थामा अमेरिकी रक्षामन्त्री र विदेशमन्त्रीको भ्रमणलाई चासोका साथ हेरिएको छ । जर्ज डब्लु बुश र बाराक ओबामाको पालामा भने भारत र अमेरिकाबीचको सम्बन्ध सौहार्दपूर्ण थियो ।

अमेरिकी विदेशमन्त्रीबाट भारतको भ्रमण गत अपि्रल महिनामै हुने तय भएको थियो तर अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले तत्कालीन विदेशमन्त्री रेक्स टिलरसनलाई पदमुक्त गरेपछि भ्रमण रोकिएको थियो । त्यसपछि पनि जुलाईमा भ्रमण हुने भनिए पनि हुन सकेको थिएन ।

अमेरिकी दबाबकाे सामना गर्न चीन र भारतकाे समन्वय अावश्यक

अमेरिकी र भारतबीच सेप्टेम्बर ६ मा हुने दुइपक्षीय वार्ता नयाँ दिल्लीमा तय भएकाे छ। बैठकमा अन्तर्राष्ट्रिय शान्ति कोर्नीजी इन्डोमोन्टमा एक कार्यक्रममा एसिड र प्रशांत सुरक्षाकाे विषयमा छलफल हुनेछ अमेरिकी अमेरिकी सहायक सचिव रान्डल जीले भने, “चीनले उक्त बैठकलाइ कस्ताे प्रतिक्रिया दिन सक्नेछ भन्ने विषय केन्द्रित हुनेछ “।

दुइ पक्षीय वीचकाे संवादको बावजुद अमेरिकाले संयुक्त राष्ट्रसंघबाट दुईपटक “अपरिहार्य कारणहरू” उल्लेख गर्दै सामेलिक रूपमा अमेरिकी-सामरिक रणनीतिक साझेदारीमा सकारात्मक विकासको साक्षी देखाएको छ।

वाशिंगटनले नयाँ दिल्लीलाई “मईका प्रमुख रक्षा साझेदार” घोषित गरेकाे छ, जसले सबैभन्दा नजिकका सहयोगी र अमेरिकाको साझेदारहरूको साथ भारतलाई बराबर बनाउँछ। त्यसै महिनामा पेन्टागनले प्यासिफिक कमाण्डलाई इन्डो-प्यासिफिक कमान्डको नामकरण गर्यो,  अमेरिकाको बढ्दो महत्वको संकेत गरेकाे छ ।

भारतसँगको साझेदारीलाई बढावा दिन, वाशिंगटनले स्पष्ट रूपमा चीन दबाब बढाउन खाेजेकाे छ । रूसको कारण भारतसँग अमेरिकाले समानुपातिक सम्बन्धमा पनि भूमिका खेलिरहेकाे छ । भारत-रूसको सुरक्षा सम्बन्धहरू बन्द गर्नका लागि अमेरिकाले चासाे देखाएकाे छ । विशेष गरी अमेरिकाले भारतले रूसबाट खरिद गर्ने हतियार नकिनाेस भन्न चाहेकाे छ ।

‘भौगोलिक स्थितिमा उभिरहेकाे भारत र धेरै अमेरिकी रणनीतिकर्ताहरूले चीनलाई थप दबाब बढाउन भारतकाे सहयाेग खाेजिरहेकाे दखिन्छ । भारत-प्यासिफिक रणनीतिमा भारतको लागि ठूलो भूमिकाको सम्बोधन गर्दै, वाशिंगटनले आशा गर्दछ कि भारतलाई एशियाली प्यासिफिक क्षेत्रमा स्थापित गर्ने प्रयास गर्दै सामरिक संरचनाको केन्द्रीय घटक हुनेछ। तर, यो अमेरिकाको यस्तो रणनीतिक अनुयायी हुन भारतको लागि उत्तम विकल्प होइन।’ ग्लाेबल टाइम्सले लेखेकाे छ ।

भारत अमेरिकाकाे विषयमा पूर्णतया सचेत छ । नयाँ दिल्ली चीन र अमेरिका बीचको पक्ष लिन सम्भव छैन। यो तटस्थता निश्चित रूपमा यसको आफ्नै राजनीतिक, आर्थिक र सुरक्षा चासोद्वारा निर्धारण गरेकाे छ ।

विश्वमा उदाउदै गरेकाे दुइ शक्तिहरूको रूपमा, चीन र भारतले भिन्नता भन्दा बढी आम चासो साझा विषय बस्तु बन्नेछ । बेजिंग र नयाँ दिल्ली बीचको कुराकानी दुवैको वृद्धिमा बाधा हुनेछ।

चीन र भारतबीच द्विपक्षीय सम्बन्ध समय समयमा समय असमान छ। चीनका राष्ट्रपति जिया जिनङ र भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीबीचको अप्रहवनमा अनौपचारिक बैठकले चीन-भारत सम्बन्धलाई सकारात्मक दिशामा विकास गरिरहेको छ।  भारतले पनि विशेष गरी वाशिंगटनको दबावको सामना कसरी गर्ने भन्ने विषयमा साेचिरहेका छन् ।

दुई पक्षीय संवादले अमेरिकासँग भारतको रणनीतिक साझेदारीलाई गहिरो आशा जगाउने छ । बेजिंग र नयाँ दिल्लीले समन्वय बढाउनुपर्छ ताकि वाशिंगटनसँग बढी सन्तुलन सम्बन्ध विकास गर्नुपर्छ । समन्वित चीन-भारतीय सम्बन्ध एशियाको स्थिरताका लागि आवश्यक छ।