काठमाण्डु– भ्लादिमिर पुटिनले जब २००० को सुरुमा रूसको कार्यवाहक राष्ट्रपतिका रूपमा सत्ता सम्हालेका थिए, त्यतिबेला यी पूर्व जासूस धेरैका लागि रहस्यमय नै थिए ।

तर पुटिनको विगत हेर्दा रूसका यी ‘करिश्मायी’ नेताले आफ्नो बाल्यकालका कठिन दिनलाई पार गर्दै कसरी राष्ट्रपतिको कार्यालयसम्म पुग्न बाटो बनाए ।

३१ दिसम्बर १९९९ का दिन रूसका तत्कालीन राष्ट्रपति बोरिस येल्तसिनले संसारलाई नै आश्चर्यचकित गर्दै अचानक राजीनामाको घोषणा गरे । राजीनामा घोषणा गर्दा उनले भनेका थिए, ‘रूसले अब नयाँ नेता पाउने छ । बलियो र ऊर्जाबाट भरिपूर्ण नेता अब आउने छ ।’

१९९१ मा सोवियत संघको विघटनमा येल्तसिनले अहम भूमिका निर्वाह गरेका थिए । त्यस अवधिमा उनको कार्यकालमा रूस कठिन अवस्थाबाट गुज्रिरहेको थियो ।

त्यही समयमा रूसमा ठुलो परिवर्तन आयो । रूस साम्यवादी सरकार नियन्त्रित अर्थव्यवस्था अर्थात कम्युनिस्ट स्टेट रन इकोनमीबाट खुला बजार अर्थात ओपन मार्केट अर्थव्यवस्थामा प्रवेश गरेको थियो ।

येल्तसिनले राजीनामाको घोषणा मात्र गरेनन्, उत्तराधिकारी पनि चयन गरे । राजीनामा घोषणा गरेकै रात पुटिनलाई उनले उत्तराधिकारीमा चयन गरे । कार्यवाहक राष्ट्रपतिका रूपमा पुटिनले पहिलो टेलिभिजन सम्बोधन गरे ।

पहिलो सम्बोधनमा पुटिनले भनेका थिए, ‘रूसले अब सत्ताको संकट कहिल्यै हेर्नु पर्दैन ।’ त्यति मात्र होइन, पुटिनले चेतावनी दिदैँ पनि भनेका थिए, ‘कानुनको सीमा तोड्ने र रूसी संविधानलाई नमान्ने प्रयासलाई कठोरतापूर्वक कुल्चिने छ ।’

येल्तसिनको उत्ताउलो व्यवहारबाट दिक्क रूसी जनता दुब्लो–पातलो र शान्त देखिने पुटिनप्रति आकर्षित भए र उनी छिट्टै लोकप्रियताको शिखरमा पुगे । अगस्ट १९९९ मा पुटिन प्रधानमन्त्रीको शपथ लिए । त्यसअघि उनी पूर्वकेजीबी (रूसी जासुस एजेन्सी) अधिकारी थिए, जसलाई कसैले चिन्दैन्थे ।

त्यही वर्षको अन्त्यमा कार्यवाहक राष्ट्रपतिको पद सम्हालेपछि सोवियत संघको छेउमै चलिरहेको चेचन्याको युद्धमा अपनाएको कडा नीतिले पुटिनलाई झन लोकप्रिय बनायो ।

मार्च २००० मा निर्वाचन भयो । त्यस बेला पुटिनले पहिलो चरणमै ५३ प्रतिशत मत पाए र रूसको राष्ट्रपति चुनिए । २००० को निर्वाचन रूसी जनता अन्य विषयभन्दा आर्थिक स्थिरता चाहेको सन्देश दियो ।

तर, संसारकै सबैभन्दा ठुलो देशको शीर्ष पदमा पुग्ने यी रहस्यमयी पात्रका बारेमा दुनियालाई थोरैमात्रै थाहा छ । पुटिज जुडोमा ब्ल्याक बेल्ट पाएका छन । कानुन मिच्नेलाई उनी भन्थे, ‘तिमीहरू मुसा हौ, तिमीहरूलाई कुल्चिदिनु पर्छ ।’

पुटिन सेन्ट पिटर्सबर्ग (हाल लेनिनग्राद)मा पढे । यो शहरमा एकातर्फ पश्चिमी प्रभाव थियो भने अर्कोतर्फ महान रूसी साम्राज्यका अतीतका अवशेषहरू पनि थियो ।

पुतिनका जुडो कोच एनातोली राखलिनले बीबीसीलाई भनेका थिए, ‘पुटिन एक स्टार विद्यार्थी थिए । खेलमा पनि सिपालु थिए । ओलम्पिक खेलमा सहभागी हुन क्षमता राख्दथे ।’ पुटिनलाई नजिकबाट चिन्नेहरू भन्छन्, ‘उनी सदैव जित्न चाहन्थे । त्यो जित तागतको बलमा होस् या विरोधीलाई चक्मा दिएरै होस् ।’

पुतिनको जन्म १९५२ मा दोस्रो विश्व युद्धको सात वर्ष पछि भएको हो । त्यसबेला सेनाले लेनिनग्रादलाई घेराबन्दीमा पारेका थिए । सेनासँगको मुठभेडमा पुटिनले दाई गुमाए भने उनको मातापिताको ज्यान मुश्किलले जोगिएको थियो ।

समीक्षकहरू पुटिनलाई चतुर तर आत्मनिर्भर मान्छन् । उनीहरू भन्छन्, ‘पुटिनमा अद्भूत क्षमता छ । टाढाबाटै घटनालाई बुझ्न सक्ने तागत र प्रभावित गर्न सक्ने खुबी छ ।’

‘पुटिन शान्त प्रकृतिका गम्भीर व्यक्ति हुन् । उनी कम बोल्छन् र काम धेरै गरिरहन्छन्,’ उनीहरू भन्छन् ।

केजीबी एजेन्ट बन्नु र गुप्त रूपमा देशको सेवा गर्नु पुटिनको इच्छा थियो । यो यस्ता व्यक्तिका लागि सबैभन्दा राम्रो सरकारी सेवा थियो जो मान्छेको लाइमलाइटबाट बच्न चाहन्छ ।

केजीबीमा प्रवेश गर्ने प्रेरणा १९६८ मा बनेको फिल्म ‘द शिल्ड एन्ड द स्वार्ड’बाट उनले पाएका थिए । जासुस अधिकारी बन्ने आफ्नो बाल्यकालको सपनाबाट पुटिन कहिले पनि पछि हटेनन् । विश्वविद्यालयमा पढाइ गरिरहदा उनले केजीबीमा तामिल पनि जारी राखेका थिए ।

रूसको सत्तामा पुटिन २५ वर्षदेखि शासन गर्दै आइरहेका छन् । यो सोवियत शासक जोसेफ स्टालिन पछि कुनै पनि नेताको सबैभन्दा लामो कार्यकाल हो ।

७२ वर्षीय पुटिन पाँचौं पटक राष्ट्रपति छन् । उनी रूसमा यति शक्तिशाली छन् कि उनको बर्खिलाप कुनै पनि विपक्ष छैन । यदि पुटिनले चाहे भने उनी २०३६ सम्म आरामले सत्तामा रहन सक्छन् ।